นครราชสีมา โคราช เมืองย่าโมแล้วแต่จะเรียกตามความถนัดของแต่ละคน เมืองนี้นับว่าเป็นเมืองหน้าด่านของภาคตะวันออกเฉียงเหนือหรืออีสานของไทย เป็นเมืองที่มีพื้นที่มากที่สุดในประเทศไทย จึงต้องแบ่งเขตการปกครองออกเป็น 32 อำเภอ และมีประชากรมากเป็นอับดับ 2 ของประเทศ รองจากกรุงเทพมหานคร เมืองนี้ยังมีประวัติศาสตร์อันยาวนาน โดยเฉพาะประวัติศาสตร์การต่อสู้ปกป้องบ้านเมืองจากข้าศึก ด้วยเหล่าสตรีที่มีผู้นำว่าย่าโมหรือท้าวสุรนารี จนสามารถปกป้องบ้านเมืองนี้ได้จากข้าศึกมาให้ลูกหลานจวบจนทุกวันนี้ลูกหลานย่าโมได้สร้างอนุเสาวรีย์ย่าโมตั้งอยู่ใจกลางเมืองโคราช เพื่อเป็นอนุสรณ์สถานรำลึกถึงวีรกรรมในความกล้าหาญและคุณงามความดีของท่าน
รวมทั้งให้ผู้คนได้สักการะบูชาขอบารมีย่าให้คุ้มครองลูกหลานให้อยู่รอดปลอดภัย มีความสุข ความเจริญ ซึ่งในแต่ละวันจะมีผู้คนไปสักการะบูชากันมากมาย บ้างก็มาแก้บนกับย่าที่เคยขอไว้กับย่าแล้วประสบความสำเร็จด้วยเพลงโคราชที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะถิ่นด้วยเมืองย่าโมเป็นเมืองใหญ่ที่มีการขยายตัวทางเศรษฐกิจค่อนข้างสูงและมีพื้นที่การเกษตรมาก ทำให้ปริมาณความต้องการน้ำสูงตามไปด้วย อย่างไรก็ตามด้วยสภาพพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นพื้นที่ราบสูง ทำให้มีศักยภาพในการพัฒนาแหล่งน้ำต้นทุนได้เป็นเพียงบางพื้นที่เท่านั้น กอปรกับบางพื้นที่มีสภาพเป็นดินเค็ม เนื่องจากน้ำใต้ดินมีคุณภาพความเค็มค่อนข้างสูง ซึ่งสันนิษฐานว่าพื้นที่บริเวณนี้เคยเป็นทะเลมาก่อน ชาวบ้านบางส่วนจึงมีอาชีพผลิตเกลือสินเธาว์ขาย
และพื้นที่การเกษตรส่วนใหญ่เป็นพื้นที่เกษตรอาศัยน้ำฝน ทำให้เมืองย่าโมประสบปัญหาน้ำท่วมซ้ำซาก และแล้งซ้ำซากในหลายพื้นที่เป็นประจำทุกปีปีที่ผ่านมาเมืองย่าโมได้ประสบปัญหาอุทกภัยอย่างรุนแรง หลายพื้นที่แม้แต่พื้นที่ที่เคยได้ชื่อว่าแล้งซ้ำซากเนื่องจากอิทธิพลของสถานการณ์ลานีญา ส่วนในปีนี้สถานการณ์ช่างต่างกับปีที่แล้วอย่างสิ้นเชิง หลายพื้นที่ของเมืองย่าโมกำลังเผชิญปัญหาภัยแล้งในฤดูฝนจากอิทธิพลของสถานการณ์เอลนีโญ ซึ่งทำให้สภาพอากาศมีอุณหภูมิสูงขึ้นและปริมาณฝนน้อยกว่าค่าปกติ พื้นที่นาข้าวหอมมะลิหลายพื้นที่กำลังเริ่มทยอยเปลี่ยนสี จากเขียวชะอุ่มที่เคยมีน้ำหล่อเลี้ยงกลายเป็นสีเหลืองรอ
วันยืนต้นตายจากการขาดน้ำ ในขณะเดียวกันบ่อน้ำ สระน้ำหลายแห่งที่เป็นแหล่งน้ำต้นทุนที่ใช้ในการผลิตประปาสำหรับชุมชนเริ่มลดน้อยลงอย่างเห็นได้ชัด หากไม่มีฝนจากพระบิดาแห่งฝนหลวงหรือฝนจากเทวดามาเติมเต็มแล้วหละก็…อีกไม่เกินสองเดือนแหล่งน้ำเหล่านี้จะเหือดแห้งหายไปจนอาจจะเห็นบ่อน้ำหรือสระน้ำของพี่น้องประชาชนที่ใช้ทำการประปาแตกระแหงเก็บแต่ลมแทนและน้ำประปาในหมู่บ้านก็จะหยุดไหลในที่สุดณ วันนี้ลูกหลานย่าโมจึงได้ลุกขึ้นมาต่อสู้กับภัยแล้งในฤดูฝนอย่างเข้มแข็ง เหมือนย่าโมที่เคยต่อสู้กับข้าศึกที่ต้องการยึดเมืองนี้เป็นเมืองขึ้น จนผ่านพ้นจากเงื้อมมือของข้าศึกมาด้วยดี นับว่าไม่เสียชื่อความเป็นลูกหลานย่าโม ทุกคนต่างพร้อมใจกันที่จะสละน้ำจากบ่อหรือสระที่สำรองไว้เพื่อการเกษตรในช่วงฝนทิ้งช่วงนี้ผันไปยังบ่อหรือสระเพื่อการผลิตน้ำประปาสำหรับการอุปโภคบริโภค ส่วนข้าวในนานั้นให้รอฝน พวกเราก็ขอช่วยภาวนาให้ต้นข้าวเหล่านั้นมีความเข้มแข็งเพียงพอกับลูกหลานย่าโมรอวันที่มีเทวดาเห็นใจได้โปรยปรายฝนลงมาช่วยเหลือหรือเทวดาเดินดินที่ช่วยสูบน้ำบนดินจากแหล่งที่มีน้ำเพียงพอมาช่วยประทังชีวิตต้นข้าวเหล่านั้นสำนักงานทรัพยากรน้ำแห่งชาติ หรือ สทนช. ได้เสนอ 12 มาตรการรับมือฤดูฝนต่อคณะกรรมการน้ำแห่งชาติ หรือ กนช. และได้รับการเห็นชอบจากคณะรัฐมนตรี ซึ่งหนึ่งในมาตรการนั้นก็คือ มาตรการรับมือกับฝนทิ้งช่วง และ
สทนช.ได้ติดตามอย่างใกล้ชิดพบว่า พื้นที่เมืองย่าโมได้ประสบปัญหาดังกล่าว จึงได้ลงพื้นที่ประชุมร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อช่วยแก้ไขปัญหาดังกล่าว ทำให้เราได้พบกับความเข้มแข็งและความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันของลูกหลานย่าโม ที่ขอให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องช่วยดูแลน้ำเพื่อการอุปโภคบริโภคมาเป็นลำดับแรก ส่วนน้ำที่เหลือเพียงพอต่อการอุปโภคบริโภคแล้วขอให้ช่วยพื้นที่การเกษตรเป็นลำดับต่อมาสทนช.จึงได้ใช้อากาศยานไร้คนขับ
หรือที่เรียกกันว่า”โดรน”บินสำรวจพื้นที่เพื่อใช้ในการวางแผนช่วยเหลือพื้นที่ลูกหลานย่าโม ซึ่งพบว่าบางพื้นที่สามารถทำการผันน้ำจากแหล่งน้ำหนึ่งมาสู่แหล่งน้ำเพื่อการประปา บางพื้นที่สามารถสูบน้ำช่วยเหลือพื้นที่การเกษตรได้บ้าง แต่พื้นที่การเกษตรเหล่านั้นเป็นพื้นที่การเกษตรอาศัยน้ำฝน จึงไม่มีระบบส่งน้ำ หากต้องการการสูบน้ำช่วยเหลือพื้นที่การเกษตรเหล่านี้ให้ขยายวงกว้างขึ้น เกษตรกรมีความจำเป็นที่จะต้องเจาะคันนาของตนเองเพื่อให้น้ำสามารถไหลข้ามไปยังแปลงนาของเพื่อนบ้านได้ และเราก็ได้เห็นความเข้มแข็งและความงดงามที่เป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกัน และเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่กันขุดเจาะคันนาเพื่อแบ่งปันน้ำไปยังคันนาเพื่อนบ้าน โดยได้รับการช่วยเหลือการสูบน้ำจากกรมทรัพยากรน้ำและกรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย นับว่าสมกับการเป็นลูกหลานย่าโมโดยแท้ที่จะต่อสู้เพื่อให้พ้นเงื้อมมือของภัยแล้งในฤดูฝนปีนี้ไปให้ได้
โดย…ตรัยวาริน#บางครั้งต้องยอมเสียเพื่อให้ได้บางอย่าง