สลิลธาราอารัญ
“โอ๊ะมื่อโชเปอ ….เนอะ โอ๋ ชู่ อะ” คือภาษากะเหรี่ยงแปลเป็นไทยว่า “สวัสดี….คุณสบายดีมั้ย” บทความตอนนี้ขึ้นด้วยคำทักทายน่ารักๆ จากชาวกะเหรี่ยงเพราะจะพูดถึงชีวิตของพี่น้องชาวเขาที่อาศัยอยู่ในพื้นที่จังหวัด “แม่ฮ่องสอน” ที่มีฉายา “เมืองสามหมอก” เนื่องจากมีสภาพภูมิประเทศเต็มไปด้วยภูเขาสูงสลับซับซ้อน สภาพอากาศจึงมีหมอกปกคลุมตลอดเวลา อีกทั้งยังเป็นจังหวัดที่มีความหลากหลายด้านวัฒนธรรม และประชากรจากหลายกลุ่มชาติพันธุ์อีกด้วย ทำให้เกิดความสงสัยว่าจังหวัดที่มีความหลากหลายแบบนี้เค้าบริหารจัดการเรื่องน้ำสะอาดสำหรับประชาชนกันอย่างไร

ลักษณะของแม่ฮ่องสอนเป็นพื้นที่เฉพาะที่มีพื้นที่ราบน้อย ส่วนใหญ่เป็นป่าและภูเขา ประชากรส่วนใหญ่ประกอบอาชีพทำการเกษตร และใช้น้ำจากแหล่งน้ำธรรมชาติ ดังนั้น การพัฒนาแหล่งน้ำทั้งระบบจะต้องศึกษาบริบทของแต่ละพื้นที่เพื่อวางแผนพัฒนาโครงการเฉพาะเป็นรายพื้นที่ ที่ให้สอดคล้องกับศักยภาพและภูมิสังคมด้วย ระบบประปาที่ใช้ในพื้นที่ภูเขาสูงเช่นนี้ เรียกว่า “ระบบประปาภูเขา”ระบบประปาภูเขาจะใช้จากแหล่งน้ำธรรมชาติมีต้นน้ำเป็นลำธารน้อยใหญ่อยู่บนภูเขา มีการส่งกระจายน้ำผ่านท่อน้ำขนาดต่างๆ ไปกักเก็บไว้ที่ถังเก็บน้ำของแต่ละชุมชน เพื่อให้เพียงพอต่อจำนวนครัวเรือนในพื้นที่ สำหรับเรื่องคุณภาพน้ำนั้น ส่วนใหญ่ยังเป็นระบบการกรองแบบง่ายๆ เช่น ใช้สารส้มหรือทิ้งให้ตกตะกอนก่อนส่งต่อสู่ครัวเรือน เนื่องจากน้ำจากแหล่งต้นน้ำบนเขามีความสะอาดมาก

บางพื้นที่ก็ผ่านการรับรองมาตรฐานจากกรมควบคุมมลพิษด้วยแล้ว อย่างไรก็ตาม หน่วยงานภาครัฐก็จะต้องมีการพัฒนาเรื่องคุณภาพน้ำสำหรับพื้นที่ประปาภูเขาเช่นนี้ เพื่อให้บรรลุเป้าหมายตามแผนขับเคลื่อนน้ำสะอาดเพื่อการอุปโภคบริโภค (พ.ศ. 2566 – 2580) ที่ประชาชนทุกครัวเรือนจะต้องมีน้ำสะอาดได้มาตรฐานใช้สำหรับการอุปโภคบริโภค ซึ่งเป็นไปตามตัวชี้วัดขององค์การสหประชาชาติ (United Nations) ซึ่งจะต้องทำงานกันอย่างจิงจังกันต่อไป

สำหรับประชาชนในพื้นที่เอง ก็ต้องดูแลเรื่องคุณภาพน้ำในพื้นที่ให้คงมาตรฐานน้ำสะอาดตามธรรมชาติไว้ โดยเฉพาะพื้นที่สูง ที่ธรรมชาติของน้ำจากต้นน้ำมักจะไหลลงสู่ที่ต่ำคือพื้นที่ชุมชนเมืองด้านล่าง หากไม่มีการดูแลอนุรักษ์แหล่งน้ำหรือมีการใช้สารเคมีเพาะปลูกพืชจนไหลปนเปื้อนไปกับน้ำ ก็จะเป็นการส่งต่อโรคภัยไข้เจ็บไปถึงคนด้านล่าง และหากเรามองในแง่มุมดีดี หากคนดอยต้นทางส่งน้ำใสสะอาดไปให้คนเมืองปลายทาง นั่นคือการส่งน้ำใจความปรารถนาดีไปถึงกันและกัน ดังนั้น หากทุกพื้นที่ร่วมกันอนุรักษ์ ฟื้นฟูน้ำสะอาดในแหล่งน้ำของตนไว้ มันคือ การส่งต่อน้ำใจให้เพื่อนร่วมโลกได้มีน้ำสะอาดใช้กันได้อย่างทั่วถึงนั่นเอง #ส่งต่อน้ำใสคือส่งน้ำใจถึงกัน
